Kế sữa còn được biết đến là cây cúc gai, cây kế thánh hay cây đức mẹ, là một thực vật có hoa thuộc họ Cúc. Vốn ban đầu kế sữa mọc hoang dại ở vùng Địa Trung Hải, nhưng từ khi biết được hiệu quả của nó thì Kế sữa được trồng khắp nơi trên thế giới. Vậy Kế sữa có vai trò gì khiến nó phổ biến trên thế giới như hiện nay?
Đặc điểm của cây kế sữa
Cây kế sữa có tên khoa học là Silybum marianum, thuộc họ Cúc Asteraceae, được trồng bằng cách gieo hạt trực tiếp xuống đất. Chúng thường sống và phát triển ở những vùng khô ráo, nhiều ánh nắng mặt trời.
Đặc điểm thực vật của cây kế sữa:
- Cây cao từ 1,2 – 3 m, thân thẳng phân nhánh, rễ trụ to, dài và dày, có nhiều gai nhỏ
- Lá: màu xanh, lớn có nhiều chấm hoặc gân màu trắng. Mép lá có răng dạng gai màu vàng, nhọn
- Hoa: Màu tím đỏ, thường ra hoa hoa vào tháng 5 – tháng 8 của năm thứ hai trồng
- Quả: quả nhỏ, có vỏ cứng màu nâu bóng với nhiều chấm, hạt màu đen
Với mong muốn tìm hiểu về những lợi ích tiềm ẩn từ cây kế sữa, các nhà khoa học đã thực hiện nhiều nghiên cứu để hiểu rõ về nó. Hiện nay, chúng ta đã xác định đươc các hoạt chất có trong cây kế sữa. Đặc biệt là nhóm chất “silymarin”- hoạt chất chính của cây kế sữa, có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa, kháng virut, hạ đường huyết. Bộ phận dùng chủ yếu của cây kế sữa là hạt, cũng có thể dùng toàn cây.
- Toàn cây kế sữa chứa nhóm chất silymarin gồm các flavonoligan là silydianin, silychristin, silibinin, isosilibinin. Đặc biệt trong hạt và trái có thể chứa khoảng 70 – 80% chất flavonolignan.
- Trong quả kế sữa chứa glucose, pentose, tannin catechic,…
Tác dụng của cây kế sữa
Từ thời cổ đại, người ta đã sử dụng trà làm từ cây kế sữa cho việc điều trị các bệnh về gan. Ở nhiều địa phương, hạt cây kế sữa được rang và sử dụng như cà phê. Lá và hoa cây kế sữa cũng được sử dụng để ăn như một loại rau cho món salad, giống như rau bina. Dưới đây là những tác dụng dược lý mà cây kế sữa mang tới:
1. Bảo vệ gan và điều trị các bệnh liên quan đến gan
Tác dụng mà kế sữa được biết đến nhiều nhất là hiệp sĩ bảo vệ gan. Nhóm chất silymarin là nhân tố chính giúp bảo vệ gan khỏi những tổn thương do rượu, thuốc,.. gây ra
- Kế sữa giúp ổn định màng tế bào gan, ngăn cản các tác động của chất độc vào bên trong gan bằng cách ức chế hệ thống vận chuyển chất độc vào gan.
- Silymarin ức chế sự hấp thu một số chất độc như amanitin, phalloidin do ngăn sự gắn kết chất độc vào bề mặt màng tế bào
- Silymarin làm tăng nồng độ glutathion nội bào, là chất cần thiết cho hệ thống giải độc trong tế bào gan
- Giúp phục hồi các tế bào gan đã bị hủy hoại
- Tăng tổng hợp protein ở tế bào gan, các enzym chức năng nhờ việc kích thích hoạt động của RNA polymerase. Điều này thấy rõ khi sử dụng kế sữa làm giảm men gan, tăng các protein huyết tương.
- Phát triển của các tế bào gan mới để thay thế cho những tế bào đã bị hư hại, góp phần giải độc gan.
- Xơ gan là kết quả của việc gan bị tổn thương liên tục, hình thành của các mô sẹo thay thế mô tổn thương. Kế sữa có khả năng bảo vệ gan khỏi những tổn thương từ rượu, thuốc,… Ngăn sự biến đổi tế bào gan thành các mô sẹo, chậm quá trình diễn biến ở bệnh nhân bị xơ gan
- Hợp chất Silymarin ức chế quá trình peroxyd hóa lipid, tăng hoạt tính oxy hóa và trung hòa các gốc tự do
- Ức chế các phản ứng viêm, hỗ trợ trong điều trị xơ gan
2. Điều trị khi ngộ độc nấm
Hiện nay, silymarin trong kế sữa còn được biết đến là chất sử dụng trong điều trị ngộ độc nấm Amanita phalloides- nấm tử thần. Khi ăn phải nấm amanita phalloides dẫn tới tổn thương gan, thậm chí suy gan dẫn đến tử vong. Điều trị những trường hợp ngộ độc nấm này bằng silymarin cho kết quả khả quan và hữu ích
3. Hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường
Những hợp chất trong kế sữa có khả năng hỗ trợ cải thiện độ nhạy insulin và giảm lượng đường trong máu. Do đó nó có khả năng hoạt động như một số thuốc điều trị đái tháo đường, hỗ trợ trong điều trị đái tháo đường type 2. Trong những nghiên cứu khảo sát gần đây, ở những người thường xuyên sử dụng silymarin đã giảm đường huyết đáng kể và HbA1c-chỉ số để kiểm tra đường huyết.
4. Hỗ trợ điều trị ung thư
Có nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng các hoạt chất trong kế sữa có tác dụng giảm sự phát triển của ung thư. Đặc biệt với khả năng chống oxy hóa, chống viêm và tác dụng ức chế pyroxyd của silymarin ảnh hưởng đến sự di căn ung thư. Chất antioxidant trong hợp chất silymarin còn có khả năng ức chế sự phát triển của khối u di căn. Ngoài ra silibinin cũng được biết đến khả năng ức chế nhiều dòng tế bào ung thư, như ung thư tuyến tiền liệt, ung thư phổi, ruột kết, da, bàng quang.
5. Giúp da khỏe mạnh
Trong hợp chất silymarin có chứa phytochemical có tác dụng ức chế tia UV, do đó nó có khả năng ngăn chặn tác động của tia UV với da chúng ta. Mặt khác, các chiết xuất cây kế sữa có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp trung hòa gốc tự do là yếu tố quan trọng bảo vệ cơ thể khỏi tác động xấu
6. Hỗ trợ điều trị xơ vữa động mạch
Cây kế sữa ngăn cản quá trình oxy hóa LDL cholesterol thành các mảng bám vào thành động mạch, gây xơ vữa động mạch.
Ngoài ra, cây kế sữa còn giúp làm dịu các cơn đau hành kinh, hỗ trợ điều trị sỏi thận, bài tiết, tăng cường nhu động ruột và ngăn cản sự nhiễm độc.
Các sản phẩm từ cây kế sữa
Toàn bộ cây kế sữa đều có thể sử dụng. Ngày nay, kế sữa được bào chế thành các thực phẩm bổ sung thuận tiện đưa đến tay người dùng. Các dạng bào chế thường gặp:
- Dịch chiết lỏng
- Thuốc rượu
- Viên nang
Những lưu ý khi dùng sản phẩm từ kế sữa:
- Tham khảo ý kiến từ bác sĩ, thầy thuốc trước khi sử dụng
- Dị ứng với những thành phần trong những sản phẩm này
- Đang điều trị và mắc các rối loạn khác cần được sự đồng ý của bác sĩ và theo dõi bệnh lý
- Thường khi sử dụng sẽ có một số tác dụng không mong muốn như tiêu chảy, buồn nôn, phát ban
Trên đây là những thông tin về đặc điểm, vai trò của cây kế sữa. Chúng tôi hy vọng những thông tin trên sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về loại thảo dược này và sử dụng một cách hiệu quả nhất
